ไฟลัมเอไคโนเดอร์มาตา (Phylum Echinodermata)

2.2 กลุ่มดิวเทอโรสโทเมีย ประกอบด้วย

        ไฟลัมเอไคโนเดอร์มาตา(Phylum echinodermata)

Echinodermata มาจากคำกรีก (echinos +derm = spiny skin) แปลว่า ผิวหนังที่มีหนาม จึงเรียกว่าสัตว์ผิวหนามมีโครงร่างแข็ง ผิวชั้นนอกบางเป็นคิวทิน ผิวชั้นในเป็นหนังหนาที่ประกอบด้ยแผ่นแคลเซียมคาร์บอนเนตหุ้มโครงร่างแข็ง เป็นสัตว์ทะเลทั้งหมด พบประมาณ 7,000 สปีชีส์ ดำรงชีพอย่างอิสระ ไม่เป็นปรสิต ตัวอ่อนมีสมมาตรด้านข้าง แต่ตัวเต็มวัยมีสมมาตรตามแนวรัศมี ที่แตกต่างจากไฟลัมไนดาเรีย คือ มีจุดแบ่งที่แน่นอน เพราะฉะนั้นจึงจัดอยู่ในพวกสมสาตรด้านข้าง ปากอยู่ตรงกลาง มีรยางค์ยื่นออกไป อาจมี 5 แฉก หรือมากกว่า บางชนิดมีหนามแข็งยาวขยับได้

สัตว์ในไฟลัมนี้ เช่น

ดาวมงกุฎหนาม

หอยเม่น

ดาวเปราะ

ดาวขนนกทะเล

ปลิงทะเล

ในบริเวณอ่าวไทยและทะเลอันดามันพบว่าในปัจจุบันบดาวมงกุฎหนามมากขึ้นดาวมงกุฎหนามนี้เป็นผู้ล่าที่สำคัญของปะการัง จึงเป็นสาเหตุทำให้จำนวนปะการังลดลงในสภาพธรรมชาติ  แต่ในขณะเดียวกันจะมีผู้ล่าเป็นหอยสังข์แตรจึงมีส่วนช่วยลดจำนวนดาวมงกุฏหนาม

สัตว์ในไฟลัมนี้แบ่งออกเป็น 5 Class ได้แก่ 

1. Class Asteroidea เช่น ดาวทะเล 

                                                      2. Class Ophiuroidea เช่น ดาวเปราะ 
                                                      3. Class Echinoidea เช่น หอยเม่น อีแปะทะเล 
                                                      4. Class Holothuroidea เช่น ปลิงทะเล 
                                                      5. Class Crinoidea เช่น พลับพลึงทะเล

ไฟลัมอาร์โทรโพดา (Phylum Arthropoda)

                 ไฟลัมอาร์โทรโพดา(Phylum Arthropoda)

สัตว์ที่จัดอยู่ในไฟลัมนี้ เรียกว่า สัตว์ขาข้อ หรืออาร์โทรพอด (Arthropod) ซึ่งหมายถึง มีรยางค์ต่อกันเป็นข้อๆรยางค์เป็นลักษณะพิเศษที่ปรับเปลี่ยนให้ทำหน้าที่ได้หลายอย่าง เช่น ใช้เดิน จับอาหาร รับความรู้สึก ผสมพันธุ์และป้องกันอันตราย สัตว์กลุ่มนี้มีจำนวนมากที่สุด ประมาณ 1,200,000 ชนิด หรือกว่า 80% ของอาณาจักรสัตว์ พวกอาร์โทรพอดมีความสัมพันธ์กับพวกแอนเนลิดมากโดยเจริญมาจากพวกแอนเนลิด 

สัตว์ในไฟลัมนี้มีโครงสร้างภายนอกเป็นเปลือกแข็งประกอบด้วยไคทิน ในการเจริญเติบโตจะมีการลอกคราบจากระยะตัวอ่อนเป็นตัวเต็มวัย ในระยะตัวอ่อนจึงถูกล่าได้ง่ายและเมื่อเจริญเต็มวัยจะดำรงชีวิตเป็นผู้ล่า  สัตว์ในไฟลัมนี้มีการปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมโดยมีระบบประสาทและอวัยวะรับสัมผัสที่เจริญ มีศูนย์รวมของระบบประสาทอยู่ที่ส่วนหัว มีระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปิดและสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ

สัตว์ในไฟลัมนี้สามารถแบ่งออกได้เป็น 6 Class ได้แก่

1. Class Merostomata มีส่วนของหัวเชื่อมกับส่วนอก (Cephalothorax)และส่วนท้องมีรยางค์คู่แรกทำหน้าที่ช่วยในการกินอาหาร มีขา 5 คู่ ไม่มีหนวด ปลายขาคู่สุดท้ายมีลักษณะเป็นแผ่นซ้อนกันใช้ขุดทรายเวลาวางไข่หรือฝังตัว  ในประเทศไทยมีแมงดา2สปีชีส์ คือ แมงดาจาน และแมงดาถ้วย                                                                                                                                                                                                                      
                                                                   ภาพด้านท้อง              
                                                                                              
   
                                                                                                                                                                                                                                       แมงดาถ้วย                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  
   
                                                                                                                                                                                                                                     แมงดาจาน                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     2.  Class Arachnida ส่วนมากจะอยู่บนบก สัตว์ในคลาสนี้มีส่วนหัวและอกรวมกัน มีรยางค์6คู่โดยรยางค์คู่ที่1และคู่ที่2 ใช้จับอาหารและรับความรู้สึกและมีขาเดินอีก4คู่ สัตว์ในคลาสนี้ เช่น แมงมุม แมงป่อง เห็บ ไร เป็นต้น สำหรับแมงมุมส่วนท้ายของท้องจะมีต่อมสร้างใยและอวัยวะชักใย ในขณะที่แมงป่องปล้องสุดท้ายของท้องจะปรับเปลี่ยนไปเป็นอวัยวะสำหรับต่อยเหยื่อ และมีต่อมสร้างสารพิษที่สามารถปล่อยเข้าสู่เหยื่อให้ได้รับอันตรายและใช้ป้องกันตัว                                                                                                                                                                                                                          
   
                                                                                                                                                                                                                                        แมงมุม                                                                                                                                                                                                                                                                                                           
   
                                                                                                                                                                                                                                         แมงป่อง                                                                                                                                                                                                                                                                                             
   
                                                                               เห็บ                                                                                                                                                                                                                              3.  Class Diplopoda  ลำตัวมีปล้องจำนวนมาก มีรยางค์ปล้องละ2คู่ บริเวณหัวมีหนวด1คู่ อาศัยตามพื้นดินใต้กองใบไม้ กินซากใบไม้และซากสัตว์ที่เน่าเปื่อยในดินเป็นอาหาร เชื่อว่าน่าจะเป็นสัตว์พวกแรกที่มีวิวัฒนาการดำรงชีวิตบนพื้นดิน  สัตว์ในคลาสนี้ เช่น   กิ้งกือ  ตะเข็บ เป็นต้น                                                                                                                                                                                                                                                              

                                                                                   กิ้งกือ

                                                                                     

               

ตะเข็บ

4.  Class  Chilopoda  มีลำตัวแบนมีรยางค์ปล้องละ1คู่ ปล้องแรกของลำตัวมีเขี้ยวพิษ 1 คู่ แนบกับส่วนหัวจะปล่อยพิษทำให้เหยื่อเป็นอัมพาตจึงจับกินได้ง่ายหรือใช้ป้องกันตัว สัตว์ในคลาสนี้เชน ตะขาบ

ตะขาบ

5. Class Insecta  เป็นสัตว์ที่มีจำนวนสปีชีส์มากที่สุด ได้แก่ แมลงชนิดต่างๆ อาศัยอยู่ทั้งบนบกและในน้ำ แมลงมีลำตัวแบ่งออกเป็น3ส่วน คือ  ส่วนหัว  ส่วนอก  และส่วนท้อง มีหนวด1คู่ มีขา3คู่ อยู่บริเวณส่วนอกบางชนิดอาจมีปีก

โครงสร้างแมลง

แมลงทั้งหลาย

แมลงมีความเกี่ยวข้องกับมนุษย์มากเนื่องจากเป็นศัตรูทำลายพืชและผลิตผลทางการเกษตร ทำให้เกิดความเสียหายในทางการเกษตร เป็นพาหะนำโรค เช่น ยุงลาย ยุงก้นปล่อง เป็นปรสิตของคนและสัตว์เลี้ยง เช่น ไรไก่ เรือด หมัด เหา เป็นต้น นอกจากนี้แมลงยังทำประโยชน์ให้แก่มนุษย์ในหลายๆด้าน เช่น ช่วยผสมเกสรดอกไม้ เป็นอาหาร เป็นต้น

6. Class Crustacea  สัตว์กลุ่มนี้มีรยางค์จำนวนมากทำหน้าที่พิเศษหลายอย่าง เช่น ใช้เดินหรอว่ายน้ำ หรือเปลี่ยนแปลงเป็นหวดและส่วนประกอบของปากเป็นสัตว์กลุ่มเดียวในไฟลัมอาร์โทโพดาที่มีหนวด2คู่ มีรยางค์ที่ส่วนอกทำหน้าที่เป็นขาเดินและมีรยางค์ที่ส่วนท้องใช้ว่ายน้ำหรือปรับเปลี่ยนไปทำหน้าที่เฉพาะ เช่น แลกเปลี่ยนแก๊สเป็นที่เกาะของไข่ เป็นต้น สัตว์ในกลุ่มนี้ได้แก่ กุ้ง กั้ง ปู ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในน้ำ

กุ้ง

กั้ง

ปู

สัตว์ในกลุ่มนี้เป็นสัตว์ที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ นิยมนำมาใช้รับประทานเป็นอาหาร ดังนั้นเกษตรกรจึงนิยมเพาะเลี้ยงสัตว์เพื่อทดแทนี่มีอยู่ตามธรรมชาติ

ไฟลัมนีมาโทดา (Phylum Nematoda)

2.1.2 กลุ่มโพรโทสโทเมียและมีตัวอ่อนแบบลอกคราบ
                  ไฟลัมนีมาโทดา (Phylum Neematoda)

สัตว์ในไฟลัมนี้ เรียกกันทั่วไปว่า หนอนตัวกลม (Round worm) หรือเนมาโทด (Nematode) เป็นสัตว์ที่พบทั่วไป ทั้งในแหล่งน้ำจืด น้ำเค็มและพื้นที่ชื้นแฉะ สัตว์ในไฟลัมนี้ส่วนใหญ่ดำรงชีวิตแบบอิสระ เช่น ไส้เดือนฝอย บางชนิดดำรงชีวิตเป็นปรสิต เช่น พยาธิไส้เดือน พยาธิปากขอ พยาธิเส้นด้าย เป็นต้น 

สัตว์ในไฟลัมนี้เป็นสัตว์ที่มีลำตัวรูปทรงกระบอก ไม่มีปล้องบริเวณลำตัว จึงเรียกว่า หนอนตัวกลม(round worm) มีคิวทิเคิลห่อหุ้มร่างกายป้องกันการสูญเสียน้ำและทำให้มีการลอกคราบในระหว่างการเจริญเติบโต หนอนตัวกลมมีทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์ไม่มีระบบหมุนเวียนเลือด

สัตว์ในไฟลัมนี้ เช่น

ไส้เดือนฝอย

พยาธิปากขอ

  

พยาธิเส้นด้าย

สัตว์ในไฟลัมนี้สามารถแบ่งตามประเภทการดำรงชีวิตได้ 3 ประเภท ได้แก่

1. พยาธิตัวกลมในลำไส้ เช่น พยาธิเส้นด้าย พยาธิปากขอ พยาธิไส้เดือนตัวกลม พยาธิแส้ม้า
2. พยาธิตัวกลมในเนื้อเยื่อ เช่น พยาธิโรคเท้าช้าง พยาธิตัวจี๊ด
3. พยาธิตัวกลมที่เป็นอิสระ เช่น หนอนน้ำส้มสายชู หนอนในน้ำเน่า ไส้เดือนฝอย

ไฟลัมแอนเนลิดา(Phylum Annelida)

                       

                      ไฟลัมแอนเนลิดา(PhylumAnnelida)

Annelida มาจากภาษาละติน (annullus = little ring) แปลว่า วงแหวนหรือปล้อง หมายถึง หนอนปล้อง สัตว์ในไฟลัมแอนเนลิดา มีร่างกายที่ประกอบด้วยปล้อง (segment หรือ somite) แต่ละปล้องคล้ายวงแหวนเรียงต่อกันจนตลอดลำตัว และแสดงการเป็นปล้องทั้งภายในและภายนอก เช่น ลักษณะกล้ามเนื้อ ระบบประสาท ระบบหมุนเวียนโลหิต อวัยวะขับถ่ายตลอดจนอวัยวะสืบพันธุ์ต่างก็จัดเป็นชุดซ้ำๆ กันตลอดลำตัว และมีเยื่อกั้น (septum) กั้นระหว่างปล้อง ทำให้ช่องตัว ถูกแบ่งออกเป็นส่วนๆ ด้วย สัตว์ในไฟลัมนี้ที่รู้จักมีประมาณ 15,000 สปีชีส์ มีขนาดยาวน้อยกว่า 1 มิลลิเมตร จนยาวถึง 3 เมตร พบอยู่ทั้งในน้ำเค็ม น้ำจืด และที่ชื้นแฉะ 

ภาพแสดงโครงสร้างภายในสัตว์ในฟลัมแอนเนลิดา

สัตว์ในไฟลัมนี้ เช่น

แม่เพรียง

ไส้เดือนดิน

ปลิงน้ำจืด

ทากดูดเลือด 

ปลิงและทาก เป็นสัตว์ที่ดำรงชีวิตเป็นปรสิตชั่วคราวโดยการดูดเลือดสัตว์และคน เมื่อใช้เขี้ยวกัดผิวหนังโฮสต์ ปลิงและทากจปล่อยสารฮิรูดิน(hirudin)เพื่อไม่ให้เลือดแข็งตัว

ไส้เดือนดินเป็นสัตว์ที่อาศัยอยู่ในดินโดยการขุดรูทำให้ดินเกิดโพรงอากาศแล้วแทรกเข้าไปอยู่ในดิน และนกจากนี้ไส้เดือนดินยังกินอินทรีย์สาร ซากพืชและซากสัตวืที่เน่าเปื่อยเป็นอาหาร และกากอาหารที่ที่ถ่ายออกมาจะเป็นปุ๋ยแก่พืชและทำให้ดินร่วนซุย

สัตว์ในไฟลัมนี้แบ่งออกเป็น 4 Class ได้แก่ 

1. Class Oligochaeta เช่น ไส้เดือนดิน 
2. Class Polychaeta เช่น แม่เพรียง ไส้เดือนทะเล 
3. Class Hirudinea เช่น ปลิงน้ำจืด ปลิงดูดเลือด ปลิงควาย ปลิงเข็ม 
4. Class Archiannelida เช่น แอนนีลิด ที่มีขนาดเล็กมาก เรียกว่า หนอนทะเล